Galeriowiec przy ulicy Powstańców Śląskich 112-122 we Wrocławiu
 Ul. Powstańców Śląskich, galeriowiec po lewej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Powstańców Śląskich 112–122 |
| Typ budynku |
galeriowiec, mieszkalny |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Julian Łowiński, Wacław Kamocki |
| Kondygnacje |
12 |
| Pierwszy właściciel |
Spółdzielnia Mieszkaniowa „Wojewodzianka” |
| Obecny właściciel |
współwłasność osób fizycznych i innych osób prawnych |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
| 51°05′31,702″N 17°01′09,925″E/51,092139 17,019424 | |
Galeriowiec przy ulicy Powstańców Śląskich 112–122 – budynek mieszkalno-usługowy położony we Wrocławiu wzdłuż ul. Powstańców Śląskich 112–122 w osiedlu Powstańców Śląskich (Osiedle Południe).
Obiekt został wybudowany jako pierwszy z trzech budynków stanowiących tak zwaną ścianę wschodnią ul. Powstańców Śląskich. Budynek ma 12 kondygnacji nadziemnych. W części mieszkalnej reprezentuje typ galeriowca. Na dwóch pierwszych kondygnacjach jest część handlowo-usługowa.
Położenie i otoczenie
[edytuj | edytuj kod]Budynek położony jest we Wrocławiu na osiedlu Powstańców Śląskich[1], w jednostce urbanistycznej Śródmieście Południowe[2][3]. Adres budynku to ul. Powstańców Śląskich 112–122[4]. Część miasta, w której leży budynek, zaliczana jest do obszarów wielkich osiedli blokowych, ze znacznym lub dużym stopniem wykorzystania terenu oraz z dużą lub średnią gęstością zaludnienia. Obszary takie charakteryzują się przejrzystym układem przestrzennym, czytelnym i zrozumiałym układem geometrycznym ulic oraz bogatym programem funkcjonalnym[5][6]. Teren ten charakteryzuje się także wyjątkowo korzystnym dostępem do infrastruktury komunikacyjnej[7], w bezpośrednim sąsiedztwie budynku znajdują się przystanki zarówno tramwajowe, jak i autobusowe dla linii komunikacyjnych w ramach wrocławskiej komunikacji miejskiej[7][8][9], zarówno dziennych, jak i nocnych[9].
Budynek położony jest w pierzei wschodniej ulicy, przy jej odcinku od ulicy Wielkiej do placu Powstańców Śląskich[10][4]. Południowy kraniec bliżej placu przylega do zachowanych budynków historycznych ujętych w gminnej ewidencji zabytków położonych przy ulicy Powstańców Śląskich 124 (Kamienica, obecnie budynek administracyjny – Sąd Apelacyjny)[11][12] oraz placu Powstańców Śląskich 2 (Kamienica)[11]. Natomiast północy kraniec sąsiaduje z biurowcem Artefakt o adresie przy ulicy Wielkiej 27[13]. Naprzeciwko budynku po stronie zachodniej ulicy Powstańców Śląskich rozlokowana jest zabudowa osiedla Celina[14][15][16] oraz Apartamentowiec Thespian[17], a po wschodniej stronie budynku zabudowa osiedla Dorota[14][15][16], z zielenią międzyblokową stanowiącą ważny dziedziniec, ogród[18]. Oba osiedla powstały w ramach inwestycji polegającej na zabudowie południowej dzielnicy Wrocławia, tak zwanego osiedla Południe, realizowanego w latach 60. i 70. XX wieku[14][19][20][21]. W pobliżu, za skrzyżowaniem ulic: Wielkiej i Powstańców Śląskich, znajduje się Sky Tower[22][23]. Dwa kolejne galeriowce tworzące ścianę wschodnią ulicy Powstańców Śląskich, powstałe w późniejszych latach, położone są przy tej ulicy w kierunku północnym. Bliższy położony jest między ulicą Wielką i Radosną (galeriowiec przy ulicy Powstańców Śląskich 82-94) oraz następny między ulicą Radosną a ulicą Zaolziańską (galeriowiec przy ulicy Powstańców Śląskich 46-64)[10][24][25].
-
Galeriowiec -
Plac, po lewej fragment galeriowca i zachowane budynki historyczne oraz punktowce -
Po lewej w tle trzy galeriowce przy ul. Powstańców Śląskich
Historia
[edytuj | edytuj kod]Obszar tzw. Przedmieścia Południowego[20][26], w obrębie którego położony jest budynek, w dwudziestoleciu międzywojennym był jedną z najbardziej reprezentacyjnych części miasta z najbogatszymi kamienicami i wyższym standardem zamieszkania[19][21]. Osią całego założenia urbanistycznego była ulica Powstańców Śląskich[19]. W wyniku działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r., jakie miało miejsce pod koniec II wojny światowej, obszar ten uległ zniszczeniu[20][27], szacunkowo w około 90%[21].
W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL) przystąpiono w latach 60. XX wieku do budowy Osiedla Południe[14][20][21]. Kontynuowano ją jeszcze w latach 70. XX wieku[21]. Całe osiedle podzielone było na cztery części, przy czym teren, na którym posadowiony jest budynek, należał do osiedla Dorota[14][15][16]. Osiedle zaprojektowano jako modernistyczne w całkowitym oderwaniu od historycznej zabudowy[16][21].
W omawianym rejonie miasta część zabudowy powstała dla Spółdzielni Mieszkaniowej „Wojewodzianka”. Jednym z takich obiektów jest budynek przy ulicy Powstańców Śląskich 112–122. Określenie stosowane wobec budynku jako „galeriowiec” wynika wprost z faktu, że część mieszkalna budynku została zaprojektowana i zbudowana w formie galeriowca, to znaczy takiego budynku, w którym korytarze są przynajmniej częściowo niezabudowane, zewnętrzne, a z korytarzy tych lokatorzy wchodzą bezpośrednio do mieszkań. Określenie takich budynków wzięte zostało od galerii. Według niektórych źródeł został on oddany do użytkowania pod koniec lat 70. XX wieku[22]. Ale według innych opracowań pod koniec lat 70. XX wieku, a konkretnie w 1978 r., budynek został zaprojektowany[28][29], a zrealizowany w latach 80. XX wieku[20][28][29]. Autorami projektu byli architekci: Julian Łowiński i Wacław Kamocki[28][29].
W 2015 r. wykonano remont znajdujących się do strony podwórza estakad[30].
Nieruchomości i własność
[edytuj | edytuj kod]Ewidencyjna powierzchnia zabudowy budynku wynosi 2.893 m². Według Klasyfikacji Środków Trwałych budynek zaliczony jest do grupy m – budynki mieszkalne (110). W ewidencji gruntów i budynków przypisany ma identyfikator EGiB: 026401_1.0022.AR_35.34.1_BUD oraz identyfikator IIP: PL.PZGiK.112.EGiB F7CC5766-0D8A-4333-9027-D7AA4F7ED733[4]. Do budynku przypisane są następujące numery porządkowe:
- ul. Powstańców Śląskich 120[4][31],
- ul. Powstańców Śląskich 112[4][32],
- ul. Powstańców Śląskich 116[4][33],
- ul. Powstańców Śląskich 118[4][34],
- ul. Powstańców Śląskich 114[4][35],
- ul. Powstańców Śląskich 122[4][36].
Budynek leży na działce gruntu o polu powierzchni wynoszącym 5.6372 ha[37][38]. Ma ona w ewidencji gruntów i budynków przypisany identyfikator EGiB: 026401_1.0022.AR_35.34 oraz identyfikator IIP: PL.PZGiK.112.EGiB 76D25ABB-5346-4FB2-9A27-2E1B65F45718. Całość zaliczona jest do klasoużytku B – Tereny mieszkaniowe[37]. W ramach tej działki położone są także inne budynki w tym między innymi przy ulicy Kamiennej 2[39][40], ulicy Kamiennej 4[41][42], ulicy Kamiennej 6[43][44], zbudowanych według projektu punktowca przy ulicy Jastrzębiej[45]. Tak ukształtowana nieruchomość gruntowa stanowi współwłasność osób fizycznych i innych osób prawnych[38]
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Jest to budynek mieszkalno-usługowy[29]. Budynek składa się z części mieszkalnej[22], o dwunastu kondygnacjach nadziemnych[4] oraz z pawilonów handlowo-usługowych[22][28]. Część mieszkalna budynku ma formę galeriowca[22][28][29]. Położony jest wzdłuż ulicy, tworząc jej wschodnią pierzeję w układzie liniowym[28][46]. Elewację zachodnią budynku od strony ulicy określa układ poziomych galerii, które jednak nie są ciągłe. Stanowią one kontrast do charakterystycznych kilku wertykalnych wież, a w każdej z nich znajduje się szyb z windą. Konstrukcja tej części budynku została zrealizowana jako żelbetowa z prefabrykatów. Kontrastuje z nią część handlowo-usługowa. Zajmuje ona parter oraz pierwsze pięto. Tę część zrealizowano w oparciu o słupy podpierające konstrukcję, pomiędzy którymi zrealizowano podcienie, przejścia i przede wszystkim lokale użytkowe, połączone z rozbudowanymi, przyległymi pawilonami. Ściany pawilonów wykonane zostały z przegród kurtynowych o konstrukcji stalowej[28].
-
Południowy kraniec budynku -
Pasaż (widok w kierunku północnym) -
Strona wschodnia -
Pasaż, wejście do lokalu na 1 piętrze
Odbiór
[edytuj | edytuj kod]Samo wydarzenie dotyczące zaprojektowania i zrealizowania takiego budynku pod względem architektonicznym określa się jako nieprzeciętne w ówczesnych realiach[28]. W opiniach dotyczących budynku można znaleźć głosy, że jest to jeden z trzech charakterystycznych bloków usytuowanych wzdłuż wschodniej pierzei ulicy[22]. Ten konkretny galeriowiec również jest wyraźnym elementem charakterystycznym, szczególnym, stanowiącym dominantę. Pełni rolę pielęgnacji lokalnego dziedzictwa, a także wzmacnia cechy reprezentacyjności galeriowców wzdłuż ulicy Powstańców Śląskich, charakterystycznych w skali osiedla i miasta. Uznaje się go za predysponowanego do objęcia ochroną jako zabytku[47]. Obiekt kreuje obszar standardu usług z ofertą usług podstawowych oraz przestrzenią dla gastronomii[48]. Samą architekturę obiektu uznano za przykład trafnego dobrania środków przestrzennych, które pozwoliły na uzyskanie ekspresji rzeźbiarskiej. Podkreśla się przy tym, że efekty te uzyskano, operując wyłącznie funkcjonalnymi elementami formy[28]. Tak usytuowane i ukształtowane wszystkie trzy galeriowce tworzą wielkomiejskie tło centrum południowego[20].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ UMWr SIP Mapy 2024 ↓, Osiedla Wrocławia.
- ↑ UMWr SIP Studium 2018 ↓, s. 26, k.j.u. A11.
- ↑ UMWr SIP Mapy 2024 ↓, Studium 2018: rys. 5.
- ↑ a b c d e f g h i j ZGKiKM 2024 ↓, EGiB G5 026401_1.0022.AR_35.34.1_BUD.
- ↑ Mironowicz 2016 ↓, s. 33 (Ryc. 13), 36–37, 40–41.
- ↑ UMWr SIP Studium 2018 ↓, s. k.j.u. A11.
- ↑ a b UMWr SIP Mapy 2024 ↓, Dostęp do infrastruktury komunikacyjnej miasta.
- ↑ UMWr SIP Mapy 2024 ↓, Komunikacja i transport.
- ↑ a b UMWr SKM 2023 ↓, Schematy.
- ↑ a b UMWr SIP Mapy 2024 ↓, Mapa podstawowa.
- ↑ a b UMWr SIP Mapy 2024 ↓, Gminna ewidencja zabytków.
- ↑ urbanity.pl 2009 ↓, id: b3835 (Sąd Apelacyjny we Wrocławiu).
- ↑ urbanity.pl 2023a ↓, id: b12556 (Biurowiec Artefakt).
- ↑ a b c d e SARP 1996 ↓, s. 37–38 (Dzielnica Wrocław-Południe).
- ↑ a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 197–198 (Powstańców Śląskich ulica).
- ↑ a b c d Bińkowska i in. 2013 ↓, s. 570–571 (poz. 507 Tereny zieleni dzielnicy Wrocław Południe).
- ↑ urbanity.pl 2015 ↓, id: b2378 (Apartamentowiec Thespian).
- ↑ UMWr SIP Mapy 2024 ↓, Osiedle kompletne: WZ_38 – Zieleń międzyblokowa przy ul. Powstańców Śląskich.
- ↑ a b c wroapp.pl 2020 ↓, obiekt/apartamentowiec-thespian.
- ↑ a b c d e f Harasimowicz 2006 ↓, s. 711 (Powstańców Śląskich ulica).
- ↑ a b c d e f Harasimowicz 2006 ↓, s. 722–723 (Przedmieście Południowe).
- ↑ a b c d e f SM Wojewodzianka ↓, Historia Spółdzielni.
- ↑ urbanity.pl 2023b ↓, id: b1276 (Sky Tower).
- ↑ ZGKiKM 2024 ↓, EGiB G5 026401_1.0022.AR_24.17.1_BUD.
- ↑ ZGKiKM 2024 ↓, EGiB G5 026401_1.0022.AR_24.4/1.1_BUD.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 711 (Powstańców Śląskich plac).
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 198–199 (Powstańców Śląskich plac).
- ↑ a b c d e f g h i SARP 1996 ↓, s. 38.
- ↑ a b c d e Molicki 2001 ↓, s. 95, 115 (poz. 43 budynek południowy, galeriowiec).
- ↑ Gołębiowska 2015 ↓, Remont galeriowców.
- ↑ UMWr SIP EMUiA 2024 ↓, /poi/pt/28527/ul.Powstańców%20Śląskich/112.
- ↑ UMWr SIP EMUiA 2024 ↓, /poi/pt/33566/ul.Powstańców%20Śląskich/114.
- ↑ UMWr SIP EMUiA 2024 ↓, /poi/pt/46372/ul.Powstańców%20Śląskich/116.
- ↑ UMWr SIP EMUiA 2024 ↓, /poi/pt/21705/ul.Powstańców%20Śląskich/118.
- ↑ UMWr SIP EMUiA 2024 ↓, /poi/pt/18895/ul.Powstańców%20Śląskich/120.
- ↑ UMWr SIP EMUiA 2024 ↓, /poi/pt/32260/ul.Powstańców%20Śląskich/122.
- ↑ a b ZGKiKM 2024 ↓, EGiB G5 026401_1.0022.AR_35.34.
- ↑ a b UMWr SIP Mapy 2024 ↓, Mapa własności: dz. Południe, AR_35, 34.
- ↑ ZGKiKM 2024 ↓, EGiB G5 026401_1.0022.AR_35.34.2_BUD.
- ↑ UMWr SIP EMUiA 2024 ↓, /poi/pt/52105/ul.Kamienna/2.
- ↑ ZGKiKM 2024 ↓, EGiB G5 026401_1.0022.AR_35.34.3_BUD.
- ↑ UMWr SIP EMUiA 2024 ↓, /poi/pt/22948/ul.Kamienna/4.
- ↑ ZGKiKM 2024 ↓, EGiB G5 026401_1.0022.AR_35.34.4_BUD.
- ↑ UMWr SIP EMUiA 2024 ↓, /poi/pt/27230/ul.Kamienna/6.
- ↑ SARP 1996 ↓, s. 37.
- ↑ UMWr SIP Mapy 2024 ↓, Studium 2018: rys. 4.
- ↑ UMWr SIP Mapy 2024 ↓, Osiedle kompletne: BC_09 – Galeriowiec.
- ↑ UMWr SIP Mapy 2024 ↓, Osiedle kompletne: OUS_07 – Usługowe przyziemie galeriowców na ul. Powstańców Śląskich.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zygmunt Antkowiak, Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9) (pol.).
- Apartamentowiec Thespian, WebMediaTech (urbanity.pl), 24 sierpnia 2015, b2378 [dostęp 2024-01-30] (pol.).
- Apartamentowiec Thespian [online], Autorzy pomysłu i tekstów: Fundacja Transformator (Michał Duda, Agata Gabiś, Karolina Jara), Oprawa graficzna: Marian Misiak, Zdjęcia: Jerzy Krzysztof Kos, wroapp.pl, 5 sierpnia 2020 [dostęp 2024-01-30] [zarchiwizowane z adresu 2022-10-24].
- Architekci Wrocławia 1945–1995, 50 lat Stowarzyszenia Architektów Polskich we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku, Wrocław: Zarząd Oddziału Wrocławskiego SARP, 1996, ISBN 83-86480-37-8 (pol.).
- Iwona Bińkowska i inni red., Leksykon zieleni Wrocławia, Wrocław miasto spotkań, Wrocław: Wydawnictwo Via Nova, 2013, ISBN 978-83-64025-06-8, ISBN 978-83-64025-06-8 (pol.).
- Biurowiec Artefakt, WebMediaTech (urbanity.pl), 13 kwietnia 2023, b12556 [dostęp 2024-01-30] (pol.).
- Geoinfo Portal (GIPortal2), Zarząd Geodezji, Kartografii i Katastru Miejskiego we Wrocławiu we Wrocławiu [dostęp 2024-01-23] (pol.).
- Marta Gołębiowska, Remont galeriowców. Co się zmieni?, wyborcza.pl, 27 kwietnia 2015 [dostęp 2024-01-30] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- Historia Spółdzielni, Spółdzielnia Mieszkaniowa „Wojewodzianka” [dostęp 2024-01-30] (pol.).
- Izabela Mironowicz, Analiza funkcjonalna osiedli Wrocławia, AFO, Badanie i publikacja współfinansowana przez miasto Wrocław (www.wroclaw.pl), Wrocław: Fundacja Dom Pokoju, 2016, ISBN 978-83-941467-3-3 (pol.).
- Witold Jerzy Molicki, Andrzej Zwierzchowski (red.), Architektura Wrocławia 1945–2000, Album wykonano z materiałów zdjęciowych wystawy „Architektura Wrocławia 1945–2000” przygotowanej przez Oddział Wrocławski SARP eksponowanej w Muzeum Architektury we Wrocławiu od 18 kwietnia do 15 maja 2000 r., Wrocław: Zarząd Oddziału Wrocławskiego Stowarzyszenia Architektów Polskich; Studio Wydawniczo-Typograficzne „Typoscript”, 2001, ISBN 83-86480-83-1, ISBN 978-83-86480-83-8, OCLC 749356652 (pol.), Stowarzyszenie Architektów Polskich. Oddział we Wrocławiu.
- Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, WebMediaTech (urbanity.pl), 16 lipca 2009, b3835 [dostęp 2024-01-30] (pol.).
- Schematy komunikacji zbiorowej, aktualizacja: 2023-10-16, Urząd Miejski Wrocławia: Oficjalny portal internetowy Wrocławia, Centrum Informacji Urzędu Miejskiego, Wrocław, 2 kwietnia 2022 [dostęp 2024-01-24] (pol.).
- Sky Tower, WebMediaTech (urbanity.pl), 13 czerwca 2023, b1276 [dostęp 2024-01-30] (pol.).
- Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Urząd Miejski Wrocławia: Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław 2018 [dostęp 2024-01-29] (pol.).
- System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Ewidencja Miejscowości, Ulic i Adresów Wrocławia, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Urząd Miejski Wrocławia: Zespół ds. Nazewnictwa Ulic i Adresów w ramach Wydziału Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2024-01-23] (pol.).
- System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Mapy, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Urząd Miejski Wrocławia: Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2024-01-23] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Budynek „Galeriowiec” [online], wikimapia.org [dostęp 2024-01-24] (pol.).
- Fotomapy ukośne 2015 [online], geoportal.wroclaw.pl; Urząd Miejski Wrocławia [dostęp 2024-01-24] (pol.).
- Galeriowiec 112–122, Wrocław [online], 3dmdb.com [dostęp 2024-01-29] (pol. • ang.).
- Galeriowiec południowy, [w:] Polska / Województwo dolnośląskie / Wrocław / Południe / ul. Powstańców Śląskich [online], polska-org.pl, ID: 512200 [dostęp 2024-01-24] (pol.).
- Powstańców Śląskich 112–122, [w:] Polska / woj. dolnośląskie / Wrocław / Borek / ul. Powstańców Śląskich [online], fotopolska.eu, ID: b22438 [dostęp 2024-01-24] (pol.).